Gece çalışması, faaliyetin günün yirmi dört saatinde kesintisiz sürdürülmek zorunda kalındığı; faaliyetin en azından günün gündüz bölümünü aşıp gece de devam ettiği ve bu bakımdan da günlük çalışmanın vardiya adı altında ayrı işçi grupları oluşturulması ve bir kısmı gündüz bir kısmı gece döneminde çalıştırılmak suretiyle yapıldığı işyerlerinde söz konusudur. Bu bağlamda günün yirmi dört saati kesintisiz faaliyetin gerekmediği diğer işyerleri ve işlerde zorunluluk yoksa gece çalışması yapılamaz. 4857 Sayılı İş Kanunun 69. Maddesinde “gece işletilmelerinde ekonomik zorunluluk bulunmayan işyerlerinde işçilerin gece çalışmasını yasak etmek üzere yönetmelikler çıkarılabilir” hükmüne yer verilmektedir.

Gece çalışması; İş Kanununa göre gece en geç 20:00’da başlayıp en erken de 06:00’da sona eren ve en çok 11 saat sürebilen bir dönem olarak tanımlanmıştır. Buradan yola çıkarak gece döneminin 20:00-06:00 saatleri arasını ifade ettiği genel olarak kabul görmüştür. O halde işçinin 20:00-06:00 saatleri arasında yaptığı çalışma gece çalışması olarak kabul edilecektir. Eğer işçinin toplam çalışmasının yarısından çoğu 20:00-06:00 arasına denk gelmişse bu işçinin bütün çalışması gece çalışması sayılacaktır. Ancak bu husus sadece “postalar halinde çalışılan işlerde” geçerlidir. Bir başka deyişle, işin 24 saat kesintisiz devam ettiği ve bu nedenle de vardiyalar halinde çalışılan bir iş varsa, işçinin çalışma süresinin yarısı geceye denk geldiğinde, bu çalışmanın tamamı gece çalışması kabul edilir.

Gece çalışmaları, 4857 sayılı Kanun ile “Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ve “Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik” gibi ikincil mevzuatlarla düzenlenmiştir.

Gece Çalışması Süreleri

Gece çalışma postaları, 24 saatlik süre içinde en az 3 işçi postası çalıştırılacak şekilde düzenlenir. Yani 24 saatlik çalışma yapılan işyerlerinde çalışma süreleri 8’er saat olarak 3 posta şeklinde belirlenebilmektedir. Bu süre için 2017 yılında yapılan bir düzenleme ile turizm, özel güvenlik ve sağlık işlerinde esneklik sağlandı. Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde çalışmalara ilişkin özel usul ve esaslar hakkında yönetmelikte değişikliğe dair maddede “7/4/2004 tarihli ve 25426 sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanan Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine eklenen cümlede turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü işyerlerinde faaliyet gösteren alt işveren tarafından yürütülen işlerde düzenleme 24 saatte iki posta olacak şekilde yapılabilir” ibaresi yer aldı.

Turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü işyerlerinde faaliyet gösteren alt işveren tarafından yürütülen işlerde düzenleme 24 saatte iki posta olacak şekilde yapılabilir. Yani bu sektörlerde çalıştırılan işçiler için 12’şer saat olarak günde 2 posta ile çalışma yürütülebilecek.

Bu çalışma yürütülürken 4857 sayılı İş Kanunu’nda belirtilmiş çalışma sürelerine uyulmak zorundadır.

• Çalışma süresi en fazla haftada 45 saat olarak belirlenir.

• Günlük çalışma saati en fazla 11 saat olarak belirlenir.

Gece Çalışmasında İşçinin Fazla Mesaiye İlişkin Yazılı Onay Verme Zorunluluğu Yönetmelik değişikliğiyle gece 12’şer saatlik postalarda çalıştırılmak istenen işçilerden yazılı onay alınması şartı da getirildi. Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde 7,5 saatten çok çalıştırılmaları yasak. Ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir. Yönetmeliğe göre, işveren veya işveren vekilleri, postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, her postada çalışan işçilerin ad ve soyadlarını kapsayan listeleri bakanlıkça talep edildiğinde sunmak üzere iş yerinde bulundurmakla da yükümlüdür.

Gece çalışması yapan işçinin hakları;

• Çocuk ve genç işçilerin gece dönemine denk gelen postada çalıştırılması yasaktır.
• İşçilere gece fazla çalışma yaptırılamaz.
• İşçilerin gece yaptıkları çalışma süresi 7,5 saati aşamaz. (Ancak bu kuralın istisnası vardır. Özel güvenlik, turizm ve sağlık hizmetinin yürütüldüğü işlerde görev yapan işçilerin yazılı onaylarının alınması halinde bunlara 7,5 saatin üzerinde saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.)

Gece vardiyasında çalıştırılamayacak sigortalılar şunlardır;

• Sanayiye ait işlerde 18 yaşını tamamlamamış çocuk işçiler ve genç işçiler,
• Kadın işçilerin gece vardiyasında çalıştırılıp çalıştırılamayacağı konusunda Sağlık Bakanlığı’nın görüşü gerekir.
• Kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar.(Hamileliğin 24. haftasından itibaren)
• Yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır(4/a-SGK kapsamındaki sigortalılar için)
• Engelli memurlara da isteği dışında gece nöbeti ve gece vardiyası görevi verilemez.

Kadir İSKENDEROĞLU

B Sinfi İş  Güvenliği Uzmanı

GSM:0535 8109181